J. SZTUMSKI WstÄp do metod i technik badaĹ spoĹecznych

Odnośniki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Obserwacja naiwna
i Hipotezy
i
Obserwacja systematyczna
(lub naukowa)
Obserwacja Obserwacja
skategoryzowana nieskategoryzowana
X _________L____________
" ir " * ~*
" *
Obserwacja Obserwacja Obserwacja Obserwacja
z wysokim zograniczo- z wysokim zograniczo-
stopniem nym stopniem stopniem nym stopniem
uczestnictwa uczestnictwa uczestnictwa uczestnictwa
/\ /\ /\ /\
Jawna Ukryta Jawna Ukryta Jawna Ukryta Jawna Ukryta
(zebranie danych ilościowych) (zebranie danych głównie jakościowych)
5.3. ZALETY OBSERWACJI I TRUDNOZCI ZWIZANE ZE STOSOWANffiM TEJ METODY BADAC
Obserwacja, zwłaszcza uczestnicząca umożliwia niewątpliwie bezpośredni kontakt z badaną
rzeczywistością społeczną, a tym samym stwarza okazję do wnikliwego poznania badanych zjawisk.
Badacz, który uczestniczy w życiu badanych ludzi, ma znacznie większe szanse na poznanie nie tylko
ich warunków życia czy sposobów zachowania w różnych sytuacjach, ale nawet poznania ich
motywacji. Ale pomimo powyższych zalet ma ona także sobie właściwe wady. Jedną z poważniejszych
jest brak możliwości bezpośredniego rejestrowania tego, co się obserwuje, chyba że prowadzi się
obserwację jawną. Jeżeli próbuje się natomiast odtwarzać po pewnym czasie to, co się
zaobserwowało wcześniej,
117
wówczas istnieje niebezpieczeństwo pominięcia wielu szczegółów, m.in. na skutek zapomnienia.
Sporządzenie sprawozdań z przeprowadzonych w ciągu dnia obserwacji jest niekiedy też trudne ze
względu na istniejące warunki, np. jeżeli badający mieszka w tych samych pomieszczeniach, co
pozostali członkowie badanej zbiorowości lub też z powodu zmęczenia, pracując np. wespół z
badanymi. Wchodzą też w grę również inne przeszkody, jak np. utrata dystansu do badanych zjawisk,
spowodowana zżyciem się z badanymi; zawężenie pola obserwacji na skutek uczestnictwa tylko w
jednym kręgu czy grupie badanej zbiorowości itp. Wszystko to powoduje, że prowadzenie obserwacji
uczestniczącej więc tej najbardziej ważnej obserwacji dla badań socjologicznych nie jest wcale
łatwe i wymaga dużego doświadczenia i przygotowania.
Obserwacja zewnętrzna jest wolna od wspomnianych problemów, ale też nie umożliwia takiego
zbliżenia obserwatora do badanych jak obserwacja uczestnicząca i to jest jej zasadniczym brakiem.
Ponadto badający nigdy nie może być pewien, czy badani zachowują się w czasie obserwacji tak, jak
zachowują się normalnie w danych sytuacjach, czy też zaobserwowane zachowanie jest
spowodowane jego obecnością, a więc jest zachowaniem na pokaz.
Bardzo przydatną w badaniach socjologicznych (prowadzonych nawet przy nikłym uczestnictwie w
życiu badanych), jest obserwacja ukryta, ponieważ pozwala unikać zarówno tych kłopotów, jakie
wynikają ze stosowania obserwacji uczestniczącej, jak też wynikających przy posługiwaniu się
obserwacją zewnętrzną. Ale i ten rodzaj obserwacji nie jest łatwy. Przy posługiwaniu się obserwacją
ukrytą istotną sprawą jest wybranie przez obserwatora takiej roli społecznej, jaką akceptują badani
(np. roli dziennikarza, studenta piszącego pracę dyplomową itp.). Wiadomo, że poszczególne
społeczności ludzkie bardzo różnie reagują na określone role społeczne, tzn. nie każdą z nich
akceptują w równym stopniu. Jedne sprawiają, że badani są zafascynowani i pełni zaufania do
osoby, która w danej roli występuje; inne znowu wywołują niechęć, podejrzliwość itp. uczucia.
Ważne jest więc, aby wybrana przez badacza rola była akceptowana, a tym samym wywoływała u
badanych uczucie sympatii i zaufania, ponieważ wówczas zanika podejrzliwość i uczucie obcości w
stosunku do obserwatora.
Zwróćmy uwagę także na ten fakt, że obserwator musi nie tylko dobrze wybrać sobie rolę społeczną,
ale również posiadać umiejętność łatwego przystosowania się do danej roli. Wszelka sztuczność może
go bowiem dekonspi-rować, a tym samym wywoływać uczucie podejrzliwości u badanych5.
Ważną zaletą obserwującego jest również spokojne i cierpliwe obserwowanie danych zjawisk życia
społecznego, a więc umiejętność zachowania postawy wolnej od emocjonalnych zaangażowań,
uprzedzeń i zniecierpliwienia.
118
PRZYPISY
1 Zob. CM. Sicziwica, Mietody i formy naucznogo poznanija. Moskwa 1972, s.9-10.
2 Lob. w.J. Goode i P. K. Hatt, Methods in Social Research, op.cit., s.l 19. Zob.też: Metody badań [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

angamoss.xlx.pl