Malewska H., Muszynski H. Klamstwo dzieci

Odnośniki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

aniżeli na wsi lub w małych miasteczkach. Kultura i wykształcenie rodziców zdają się
więc być istotnymi czynnikami dla kształtowania się stylu wychowania w rodzinie.
162
METODY WYCHOWANIA A POGLDY DZIECI NA DOPUSZCZALNOZ KAAMSTWA
95
Przejdziemy obecnie do rozpatrzenia, jaki wpływ posiadają metody wychowania
stosowane najczęściej przez rodziców wobec dzieci na ich poglądy na kłamstwo oraz na
stosunek do zasady prawdomówności w ich postępowaniu. W pierwszym rzędzie warto
zainteresować się zagadnieniem, czy dziecko w poglądach. swych uważa kłamstwo za
niekiedy potrzebne i usprawiedliwione. Sądy dzieci na ten temat świadczyć mogą o
swoistym rygoryzmie moralnym, pamiętamy bowiem, że olbrzymia ich większość
otwarcie lub implicite stwierdza, że kłamie. Bezwzględne potępienie kłamstwa przez
dziecko jest więc przejawem przeżywanych sprzeczności wewnętrznych między sądami
o powinności, a własnym postępowaniem.
Badania nad poglądami na dopuszczalność kłamstwa przeprowadzone zostały z 2045
uczniami klas VI szkoły podstawowej. Dzieciom polecono odpowiedzieć na dwa pytania:
Czy są wypadki, kiedy wolno mówić nieprawdę? oraz
Kiedy wolno mówić nieprawdę?
Na pierwsze pytanie 76,3% dzieci odpowiada twierdząco. Pozostałe dzieci wyrażają
zdecydowany pogląd, że nie ma takich okoliczności, które usprawiedliwiałyby kłamstwo.
Powstaje wszakże pytanie, czy na odpowiedzi dzieci posiadały jakiś wpływ najczęściej
stosowane wobec nich metody wychowawcze. Analiza danych nie tylko wykazała
zachodzenie wyraznego związku między tym, jak wychowywane jest dziecko, a jego
poglądem na dopuszczalność kłamstwa, lecz, co więcej, pozwoliła ustalić kierunek tego
wpływu. Ilustruje go diagram.
163
Rodzaje środków wychowawczych
% dzieci o peglqilach,ze nigdy nie wolno kłamać 5_______W______^ 20
Wpływ stosowanych najczęściej wobec dzieci metod wychowawczych na ich poglądy na
dopuszczalność kłamstwa
Jak widać, wśród dzieci surowo karanych cieleśnie oraz wśród dzieci, wobec których
często stosowane są metody krzyku i wymyślania, jest dość znacznie wyższy odsetek
takich, które wyrażają rygorystyczny pogląd na dopuszczalność kłamstwa. Zarysowuje
srę wyrazna prawidłowość, że im łagodniejsze środki w y c h o w a w c z e s t o s o
wane przez rodziców wobec dzieci, tym rzadziej pojawia się rygorystyczny pogląd, że
żadne kłamstwo nie jest usprawiedliwione. Nasuwa się tutaj bardziej ogólny wniosek, że
surowe środki wychowawcze sprzyjają kształtowaniu się rygoryzmu moralnego w
poglądach dzieci.
Zdaje się nie ulegać wątpliwości, iż rygorystyczne stanowisko w poglądach na
dopuszczalność kłamstwa jest najczęściej retorycznie powtarzanym zwrotem słyszanym
od starszych, i dowodzi raczej braku własnych przemyśleń i własnego stanowiska w tej
sprawie. Natomiast pogląd, że kłamstwo niekiedy jest dopuszczalne i usprawiedliwione
stanowi niewątpliwie
164
96
przejaw samodzielnej postawy w tej sprawie, a więc jest wyrazem bardziej dojrzałego,
urefleksyjnionego sądu moralnego. Nasuwa się przeto jeszcze jeden wniosek ogólny, że
surowe środki wychowawcze działają hamująco na róż w.ó j r e-fleksyjności wsadzie
moralnym dziecka. ; ,
Przyjrzyjmy się obecnie nieco bliżej tym dzieciom, które są zdania, że w pewnych
okolicznościach kłamstwo jest dopuszczalne i usprawiedliwione. Dzieci te wskazują na
konkretne okoliczności usprawiedliwiające kłamstwo. Wypowiedzi ich na ten temat
rzucają wiele światła na interesujące nas zagadnienie. Okazuje się bowiem, że dzieci
wychowane w oparciu o różne metody wykazują zdecydowane różnice w poglądach na
to, kiedy kłamstwo zasługuje na usprawiedliwienie.
Usprawiedliwiane kłamstwa:
R^l z laku przed karą
rnn z egoizmu
|^U z solidarności -l | z altruizmu
Poglądy dzieci wychowywanych różnymi metodami na okoliczności usprawiedliwiające
kłamstwo (kiedy wolno kłamać)
165
Dzieci surowo karane częściej usprawiedliwiają kłamstwa dla uniknięcia konsekwencji
karnych oraz dla własnej korzyści, .natomiast dzieci wychowywane p r z y p o m o ,c y
metod perswazyjnych u s p r a w i edl i w i a j ą częściej kłamstwa popełnian-e z S o lid
ar n.o ś c i i życzliwości. Charakterystycznym jest, że krzyk i wymyślanie, jak również
pozbawianie swobody, zdają się działać podobnie, jak surowe kary cielesne, natomiast
pozbawianie przyjemności wykazuje działanie zbliżone do metod perswazyjnych.
Przypuszczalnie pozbawianie swobody jest dla dziecka równie dotkliwą karą, jak
cierpienia fizyczne spowodowane karą cielesną. Na korzyść takiego przypuszczenia
przemawia fakt, że najwyższy procent dzieci usprawiedliwiających kłamstwa dla
uniknięcia kar znajdujemy wśród dzieci karanych często ograniczaniem swobody.
Również kłamstwa z poczucia solidarności są częściej usprawiedliwiane przez dzieci
wychowywane metodami perswazyjnymi.
Uwagi powyższe prowadzą do nieco szerszych uogólnień. Wśród usprawiedliwianych
przez dzieci kłamstw możemy wyróżnić takie, które wynikają z tendencji
egocentrycznych (dla uniknięcia kary, dla osobistej korzyści) i tendencji prospołecznych
(solidarności, z życzliwości). Porównując następnie częstość usprawiedliwiania obu tych
rodzajów kłamstw, łatwo zauważyć, że dzieci wychowywane w oparciu o s u rów e met
ody częściej usp r a-w i e d l i w i a j ą k ł a m s t wa popełniane z tendencji
egocentrycznych, podczas gdy dzieci wychowywane łagodnie wykazują .tendencję
wprost p r z e c i w-n ą. Dochodzimy przeto do wniosku ogólnego, że
166
łagodne środki wychowawcze sprzyjają rozwijaniu się refleksji moralnej o nastawieniu
p r o s p o ł e c z n y m. Dziecko surowo karane myśli 'o własnym bezpieczeństwie i o
97
własnych potrzebach, co niewątpliwie skłania je do silniejszego egocentryzmu, któremu
daje ono wyraz, w swoich poglądach.
WPAYW R�%7łNYCH METOD WYCHOWAWCZYCH NA KSZTAATOWANIE SI OCENY
KAAMSTWA U DZIECI
Stwierdziliśmy dotąd, że najczęściej stosowane wobec dzieci środki wychowawcze
wywierają określony wpływ na kształtowanie się ich poglądów na temat dopuszczalności
kłamstwa w postępowaniu. Z kolei pragniemy prześledzić, czy wpływ ten obejmuje także
kształtowanie się moralnej oceny kłamstwa u dziecka.
Niezmiernie rzadko zdarza się, aby jakiekolwiek dziecko kwestionowało słuszność samej
zasady prawdomówności. Z reguły każde dziecko uważa, że kłamać jest zle, choć
niekiedy wolno tak postąpić. Powstaje jednak pytanie, jak uzasadnia ono nakaz
prawdomówności i " o ile uzasadnienia dzieci kształtują się pod wpływem stosowanych
wobec, nich metod wychowawczych. .
Badania, jakie przeprowadziliśmy nad tym zagadnieniem nie wykazały wprawdzie
zadowalającego poziomu zaufania, niemniej jednak układ uzyskanych wyników
zasługuje na uwagę. Okazuje się bowiem, że dzieci wychowywane surowo najczęściej
wypowiadają pogląd, iż nie należy kłamać ze względu na grożące za to kary lub
potępienie ze strony opinii otoczenia. Dzieci, wobec których rodzice stosują jako środek
wychowawczy najczęściej blokowanie ich pragnień (odbiera-
167
nie swobody lub pozbawianie przyjemności) wyróżniają się szczególnie niską częstością
poglądu, że nie należy kłamać ze względu na osobistą godność (kłamstwo to
tchórzostwo). Natomiast dzieci wychowywane łagodnie, przy użyciu metod perswazji,
wykazują zdecydowaną przewagę w altruistycznym uzasadnianiu nakazu
prawdomówności wyrażając pogląd, że nie należy kłamać ze względu na przykrość
wyrządzaną innym. Znamiennym jest także miejsce motywacji religijnej. Jest ona dość
częsta u dzieci. Ale i tutaj dzieci różnie wychowywane wykazują zasadnicze odrębności.
U dzieci surowo wychowywanych częstszy jest pogląd, że nie należy kłamać, gdyż
kłamstwo jest grzechem i grozi za nie pójście do piekła; [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

angamoss.xlx.pl